Otizm Görülme Sıklığı ve Otizme Eşlik Eden Durumlar

Otizmin Sıklığı Nedir? Otizm Sıklığı Artıyor mu?

Dünyada belirtilen ortalama görülme sıklığı %0.6-0.7 (binde 6-7) düzeyindedir. Ancak ABD verilerinde 1/59’a kadar çıkan oranlar bulunmaktadır. Erkeklerde 2-3 kat daha sık görülmektedir. Dünyada otizm görülme sıklığının arttığı görülmektedir. Bunun olası nedenleri arasında değişen tanı ölçütleri, aynı çocukta tanı değişimi, bozukluğun daha iyi tanınması ve bilinmeyen bir nedenle bozukluğun sıklığının gerçekten artması yer almaktadır. Otizm spektrum bozukluğu tanı ölçütlerindeki değişim otizm görülme sıklığını belirgin olarak etkilemektedir. Tanı sınıflandırmaları yaklaşık 6-7 yılda bir güncellenmektedir. Son tanı sınıflamasında Asperger Bozukluğu gibi tanılar kaldırılmıştır ve bütün olgular tek bir başlık altında birleştirilmiştir. Bu değişiklikler tanı alan olgu sayısını değiştirmektedir.

Otizme Eşlik Eden Durumlar Nelerdir? Bu Sorunlar Ne Sıklıkla Görülür?

Otizmli bireylerde eşlik eden bir çok rahatsızlık görülebilir. 

Otizmi Olan Bireylerin Zeka Gelişimi Nasıldır?

Otizm ve zeka geriliği değerlendirildiğinde, otizm spektrum bozukluğu olan çocukların hemen hemen yarısında %45 zihinsel gelişme geriliği mevcuttur. Olguların yaklaşık üçte birinde regresyon, yani önceden olan becerilerin kaybı görülür. Sosyal ilişki kurma ve göz teması azalabilir, önceden kelimeleri olan çocuklar konuşmayı bırakabilir. Ortalama regresyon yaşı 20-22 ay civarındadır.

Otizmi Olan Bireylerde Dikkat Eksikliği, Hiperaktivite, Kaygı ve Depresyon

Otizme eşlik eden durumlar incelendiğinde ise otizmi olan bireylerin %30-45’inde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu görülür. Kaygı bozukluğu olguların hemen hemen yarısında saptanabilir. Özellikle ergenlerde ve yetişkinlerde depresyon belirginleşebilir ve sıklığı yaklaşık %15 civarındadır.

Çocuğunuzda otizm ile ilgili belirtiler gözlemliyorsanız, Noema Aile değerlendirme testlerinden Otizm Tarama Testi (M-CHAT-RF) ile ön değerlendirme yapabilirsiniz.

Otizm ve Epilepsi (Sara)

Otizme eşlik eden durumlar arasında sayılabilecek bir diğer sorun olan epilepsi (sara), olguların %8-30’unda görülür. 2 yaş civarında ve ergenlikte artış gösterir. Epilepsi varlığı hem ayırıcı tanıda hem de bozukluğun gidişinde önemlidir. Epilepsisi olan olgularda düzelme olasılığı nispeten daha düşüktür. Bilişsel gelişim yani zeka düzeyiyle ilişkilidir; bilişsel gelişme geriliği ne kadar ağırsa epilepsi görülme riski de o kadar yükselir.

Otizmde Gastrointestinal Sorunlar

Gastrointestinal sorunların sıklığı tanıma göre büyük değişiklik göstermektedir ve %9-70 arasında bildirilmektedir. En sık görülen sorunlar kronik kabızlık, karın ağrısı, kronik diare (ishal) ve reflüdür. Daha nadiren inflamatuar barsak hastalığı (Crohn gibi) bildirilmiştir.

Otizm ve Genetik Sendromlar

Otizm spektrum bozukluğuna tanımlanmış genetik sendromlar %5 olasılıkla görülür. Frajil X sendromu (%21–50 OSB belirtileri), Rett sendromu, tuberoz skleroz (%24–60), Down sendromu (%5–39), Fenilketonüri (%5–20) OSB ile en fazla birlikte görülen genetik sendromlardır.

Otizmde Uyku Sorunları

Otizme eşlik eden durumlar arasında oldukça sık görülen uyku sorunları otizmi olan bireylerde, yaklaşık %50-80 oranında rastlanan bir durumdur. En sık görülen sorun uykusuzluk ve uyku düzensizliğidir.

Otizmde Psikotik Belirtiler

Özellikle ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde olguların yaklaşık onda birinde psikotik, yani şizofreni benzeri belirtiler görülür. Otizm olgularında psikotik belirtilerin tanınması uzmanlık gerektiren bir durumdur ve çok iyi bilgi alınmasını gerektirir.

Otizmde Davranış Sorunları

Otizmi olan bireylerin ailelerini zarar verici davranışlar çok zorlar. Diğer insanlara yönelik saldırganlık olguların yaklaşık üçte ikisinde hayatın bir döneminde görülebilir. Saldırgan davranışlar daha çok evde ve bakım veren kişilere yöneliktir. Unutulmaması gereken, otizmi olan bireylerin kendilerinin zarar görme olasılıklarının daha yüksek olduğudur. Olguların yaklaşık yarısı kendilerine zarar verici davranışlarda bulunurlar. Konuşma ne kadar geriyse kendine zarar verme riski de o kadar yüksektir.

Otizmde Davranış Problemleri ve Zorlayıcı Davranışlar Nasıl Ele Alınmalıdır?

Otizmde davranış problemlerinin ele alınması risk faktörlerinin değerlendirilmesi ile başlar. Bu risk faktörleri arasında çocuğun diğer insanlarla iletişim kurmasını kısıtlayan durumlar, ağrı veya mide barsak sorunları gibi diğer rahatsızlıkların varlığı, kaygı, depresyon, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, ortamdaki ışık ve ses düzeyi, çocuğun düzenindeki değişiklikler, iyi sınır konamaması ve otizmde zorlayıcı davranışların pekiştirilmesi yer alır. Davranışın işlevsel analizi yapılarak istenmeyen davranışın öncülleri ve sonuçları, davranış örüntüleri saptanmalıdır.

Çocuğunuzda otizm ile ilgili belirtiler gözlemliyorsanız, Noema Aile değerlendirme testlerinden Otizm Tarama Testi (M-CHAT-RF) ile ön değerlendirme yapabilirsiniz.

Otizmde Davranış Problemleri Nasıl Tedavi Edilir?

Eşlik eden başka bir psikiyatrik veya fiziksel sorun ya da çevresel bir değişken yok ise tedavide ilk seçenek psikososyal girişimlerdir.

İlk önce hedef davranış açıkça belirlenir, otizmde saldırganlık davranışları olarak adlandırılan davranışları ortaya çıkaran veya devam ettiren çevresel faktörler değiştirilir, çocuğun gelişimsel düzeyine uygun bir strateji belirlenir ve çocuğun olduğu bütün yerlerde (ev, okul gibi) tutarlı olarak uygulanır. Bu amaçla anne baba, öğretmenler ve çocuğun bakımını üstlenen diğer kişiler arasında bir uyum olması sağlanmalıdır.

Davranış Problemlerinde İlaç Tedavisi

Eğer davranışsal yöntemler işe yaramazsa, halk arasında yanlış şeklinde bilinen 'otizm ilaçları' yani antipsikotik ilaçlar kullanılabilir. Antipsikotik ilaçlar (küçük çocuklarda risperidon ve aripiprazol, büyük çocuklarda, ergenlerde ve yetişkinlerde daha çok seçenek mevcuttur) başlanmadan önce hangi davranışın hedeflendiği çok net belirlenmelidir. 3-4 hafta içinde tedavinin etkinliği değerlendirilir ve anlamlı bir yanıt yok ise tedavi 6. Haftada sonlandırılır. Antipsikotik ilaçlar düşük dozda başlanır, etkin olan en düşük doz kullanılır ve yan etkiler sürekli olarak gözden geçirilir. Antipsikotik ilaçların seçiminde ilaçların yan etkileri büyük rol oynar.