Tepkisel Bağlanma Bozukluğu

Tepkisel bağlanma bozukluğu sık kullanılan ama genelde yanlış kullanılan bir kavram. Bu tanının aslında otizm spektrum bozukluğu olan birçok çocuk için yanlış olarak kullanıldığını görüyoruz.

Tepkisel Bağlanma Bozukluğu Nedir?

Tepkisel bağlanma bozukluğunda çocuk, bakım veren yetişkinlere karşı duygusal olarak uzaktır ve bu tutarlı olarak izlenebilen bir durumdur, yani arada bir ortaya çıkan bir hal değildir. Çocuk hem rahatsız olduğunda, hem de kaygılandığında kendisine bakım veren yetişkinlere yaklaşmaz ve onlar tarafından da rahatlatılamaz.

Tanı için aşağıdaki iki durum birden gözlenmelidir:

• Hem çocuk kendisini kötü hissettiğinde bakım veren kişiye yaklaşmamalı
• Hem de o kendisine yaklaşırsa bu çocuğun kendisini iyi hissetmesini sağlamamalıdır.

Eğer  tarif edilen bu durum yoksa tepkisel bağlanma bozukluğundan söz edilemez.

Aynı zamanda çocuk, diğer insanlara da sosyal ve duygusal yanıtlar vermeyebilir; olumlu duyguları kısıtlı olabilir ve bakım veren kişiyle, onun kendisini tehdit etmediği normal etkileşim anlarında bile, açıklanamayan, nedeni belirsiz gibi görünen öfke, üzüntü korku atakları yaşar. Özellikle bu sonuncu belirtiye dikkat edilmemesi fazlaca ve yanlış bir şekilde bu tanının kullanılmasına yol açıyor. Yani sorun sadece çocuğun annesi, babası ile ilgilenmemesi değil, onlar tarafından avutulamaması ve onların yanındayken durup dururken olumsuz duygular içeren ataklar geçirmesi ve onlarla beraberken olumlu duygular göstermemesidir.

Tepkisel bağlanma bozukluğu tanısı koymak için çocuğun aşırı derecede yetersiz bir bakım alıyor olması gereklidir.

Hangi Durumlarda Çocuğun Aşırı Derecede Yetersiz Bakım Aldığını Söyleyebiliriz?

• Eğer çocuğun avutulma, uyarılma, sevilme gibi temel duygusal ihtiyaçları sürekli olarak görmezden geliniyorsa;
• Çocuğa bakım veren esas kişi sık sık değişiyor bu nedenle çocuk sağlam bir bağlanma kurma fırsatı bulamıyorsa;
• Çocuk seçici bir şekilde bağlanma kurma fırsatı bulamadığı kurumlarda büyütülüyorsa içinde bulunduğu ortamın aşırı derecede yetersiz olduğundan söz edebiliriz.

Bu da önemli bir nokta, çünkü sürekli olmayan olumsuz ortamlarda çocuklar tepkisel bağlanma bozukluğu yaşamazlar. Ciddi şekilde ihmale uğramış çocukların çoğunluğunda bu bozukluk ortaya çıkmaz, belirleyici olan çocuğun ihmalden sonra aldığı bakımın ne kadar kaliteli olduğudur.

Tepkisel Bağlanma Bozukluğu ve Otizm

Otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocukların çoğunda ihmal öyküsü yoktur ve OSB’de görülen duyusal anormallikler ve kısıtlı ilgi alanları tepkisel bağlanma bozukluğunda izlenmez. Tepkisel bağlanma bozukluğu olan çocuklar OSB olan çocuklardan farklı olarak sosyal iletişimde genel bir sorun yaşamazlar.

Tepkisel Bağlanma Bozukluğu ve Zeka Geriliği

Bilişsel gelişim geriliği olan çocuklarda tepkisel bağlanma bozukluğu olan çocuklarda izlenen duygu kontrol sorunları ve olumlu duygularda kısıtlılık görülmez.

Tepkisel Bağlanma Bozukluğu Tedavisi

Tepkisel bağlanma bozukluğu tedavisi için çocuğun yeterli bakımı alabileceği yetişkinlerle ilişkisinin olması gereklidir. Bunu da ancak duygusal olarak ulaşılabilen, hassas şekilde yanıt verebilen, çocuğun değerini bilen ve onun ihtiyaçlarını ön plana çıkaran kişiler verebilir. Anne-babanın psikoeğitimi, varsa psikolojik sorunlarının tedavisi, sosyoekonomik destekler önemlidir.