Sosyal Beceri Gelişimi

Sosyal beceriler, bireyin yakınları ile sosyal ortamına uyumlu davranmasını sağlayan, sosyal ortamında konumunu belirleyen, kişilerarası ilişkilerinin olumlu kurulması ve sürdürülmesini sağlayan tüm tutumlar, davranışlar ve düşünceler olarak tanımlanabilir.

İnsan sosyal, duygusal ve fiziksel gereksinimleri olan bir varlıktır. Bunları giderirken de çevresi ile iletişim içerisinde olmak zorundadır. İnsan çevre ile uyumlu bir beraberlik içinde yaşar ve bu süreç daha bebeklikten başlar. Yapılan son araştırmalar hamilelik esnasında bile bebeğin bakım verenin sesine duyarlı olduğunu ve tepki verdiğini göstermektedir.

İlk sosyal çevremiz bakım verenimiz ve ailemizdir. Büyüdükçe farklı roller ediniriz ve bu farklı rollere göre aldığımız konumlarla sosyal ağımız genişler. Çocuklarda sosyal becerinin gelişim alanı temel gelişim alanlarından birisidir ve tüm gelişim alanlarında olduğu gibi hepsi birbiriyle ilişkilidir.

Sosyal Beceri Sorunları Yaşayan Çocukların Yaşamı Nasıl Etkilenir?

Farklı başlıklara bağlanabilecek nedenlerden ötürü çocuklarda sosyal becerilerde bazı yetersizlikler olabilir. Bu durum çocuğun hayatını birçok alanda güçleştirebilir.

Çocukların kendilik algıları, başkaları ile ilgili inançları ve hayata dair düşünceleri deneyimlerle oluşur. Kişilerarası ilişkiler bu deneyimlerin en kıymetli parçalarıdır. Kişilerarası ilişkilerde olumlu deneyimlere sahip olmayan çocuk, kendi öz yeterliliğine, değerli oluşuna dair olumsuz atıflara sahip olmaya başlayabilir.

Yaş Dönemlerine Göre Sosyal Beceri Gelişimi

Okul Öncesi Dönemde Sosyal Beceriler

Psikososyal gelişim evrelerine baktığımızda çocukların okul ile tanıştığı 3-5 yaş aralığında (girişimcilik karşısında suçluluk evresi) çocuklar akranları ile yakın temasta olmaya başlarlar. Paralel oyun ve monolog burada yerini yavaş yavaş karşılıklı konuşma ve işbirliği içeren oyunlara devreder.

Bu dönem, çocuklarda sosyal becerilerin en yoğun kazanıldığı ve korunduğu dönemdir. Çocuklar bir arada olur, birbirlerini gözlemler, taklit ederler ve öğrenirler. Öğrenilen becerilerin karşılıklı pratik edilebilmesi her beceri öğrenimi gibi  sosyal becerileri geliştirmek için de önemli bir role sahiptir.

Okul Döneminde Sosyal Beceriler

Akran ilişkilerinin daha da geliştiği, gruplaşmaların başladığı ve akademik yeterliliğinin de devreye girdiği bir dönemdir. Yine psikososyal gelişim alanı olarak üretkenlik karşısında küçük görülme evresi olarak geçen ilkokul döneminde sosyal becerilerinde sıkıntı yaşayan çocukların zorlukları artabilir. Akran ilişkilerinde sorun yaşayan çocuklarda çökkünlük, mutsuzluk, okul isteğinde düşüş gibi durumlar sıkça görülebilir.

Sosyal becerilerinde sıkıntı yaşayan çocuklar;

• Karşılıklı konuşabilme,
• Oyunun içine katılabilme,
• Oyunda kazanma/kaybetme dengesini sağlayabilme,
• Duygularını uygun yolla paylaşabilme,
• Ortak ilgi alanı bulabilme ve üzerinden ilişki kurabilme,
• Başkalarının duygu, düşüncelerini ve niyetlerini anlayabilme,
• Kendi davranışlarını durumun ihtiyacına göre şekillendirebilme gibi başlıklarda zorluklar yaşayabilir ve bu zorluklar da kişilerarası ilişkilerini olumsuz etkileyebilir.

Ergenlik Döneminde Sosyal Beceriler

Ergenlik dönemi kimlik gelişimi dönemidir. Ergen, kendisini güçlü görmek ve etrafındakilere güçlü görünmek ister. Sosyal bir gruba ait olabilmek ve kabul görmek ergenin kimlik gelişimini tamamlar.

Kimlik kazanımı karşısında kimlik karmaşası olarak geçen bu dönemde sosyal becerilerde zorluk yaşayan bir ergen kişilerarası ilişkilerde başarılı deneyimlere sahip olamaz, olamadıkça da sosyal ağı daralır ve izole olmaya başlar.  Bu durum ergenin kendisini keşfetmesini sağlayacak ve ilgi alanlarını belirleyecek ortamlardan uzak kalmasına neden olur.

Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi

Sosyal ilişkilerinde sorun yaşayan çocuk ve ergenlerin bir uzman tarafından iyi bir değerlendirmeden geçmesi tedavi süreci için önemlidir. Çünkü yaşanan zorluğun altta yatan nedeni tespit edilerek uygun bir yöntemle tedavi edilmesi gerekmektedir. Hikâye iyi izlendikten sonra beceri kullanımına engel olan neden tespit edilerek onun üzerine yoğunlaşmalı veya gerek duyuluyorsa sosyal becerileri geliştirmek üzerine çalışılmalıdır.