Özgül Öğrenme Güçlüğü Nedir? Nasıl Değerlendirilir?

Özgül Öğrenme Güçlüğü (ÖÖG), bir çocuğun öğrenme güçlüğüne yol açabilecek bir problemi olmadığı halde okuma-yazma, kendini ifade etme veya matematik gibi alanlarda beklenenin altında başarı göstermesi durumudur.

Özgül Öğrenme Güçlüğü Olan Bir Çocuk Neler Değerlendirilmelidir?

• Eğitsel yetersizlik: Çocuğun okuldan aldığı eğitim, öğretmeninin yeterlilik düzeyi veya okul devamsızlığı gibi eğitimle ilgili konuların, çocukta herhangi bir performans düşüklüğüne yol açmadığından emin olmak gerekir. Örneğin, pandemi süreci, pek çok çocuğun okul başarısının düşmesine neden olmuştur.  
• Sosyoekonomik zorluklar: Çocuğun eğitimi için gerekli ortama ve materyallere sahip olduğundan emin olunmalıdır.   
• İşitme ve görme sorunları: Çocuğun sağlık sorunlarının kontrolü aksatılmamalıdır. Ciddi olmayan durumlarda, çocuğun işitme ve görme sorunları fark edilmeyebilir. Ancak, çocuğun tahtayı görememesi veya öğretmenini iyi bir şekilde duyamaması gibi durumlar eğitim sürecinde problemler yaratabilmektedir.
• Bilişsel gelişim geriliği: Çocuğun bilişsel gelişiminin hangi düzeyde olduğuna bakılmalıdır. Bilişsel gelişim geriliği gösteren çocuklar, sosyal alanlar da dahil olmak üzere genel bir öğrenme güçlüğü gösterebilir.
• Dikkat ve motivasyon sorunları: Çocuğun dikkat ve motivasyonlar ile ilgili bir sorunu olup olmadığını saptamak önemlidir. Çocuğun dikkat sorunları yaşaması, hayatının farklı pek çok alanına da yansıyacaktır.  Ayrıca, motivasyon da eğitimin önemli bir bileşenidir.
• Depresyon
• Kaygı
• Davranış sorunları

Özgül Öğrenme Güçlüğü ve Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

• DEHB olan kişilerin 1/3’ünde ÖÖG görülmektedir.
• ÖÖG olan kişilerin 1/3’ünde DEHB görülmektedir.
• Birbirinden farklı olan ancak sıklıkla beraber görülen bozukluklardır.

ÖÖG Tanısında Belirleyici Özellikler

• Akademik performans yaşından belirgin derecede düşük olmalıdır.
• Durumun, çocuğun akademik hayatını ve günlük yaşamını etkilemesi gerekir.
• Akademik edinim testi uygulamak: Çocuğun bulunduğu yaş veya aya göre ona okuma testleri uygulamak  
• Standart bilişsel değerlendirme: Çocuğun test sonuçlarını okula ve genel standartlara göre karşılaştırmak 
• Genellikle okul zamanında başlar.
• Çocuğun bilişsel kapasitesi yüksekse tanı koyma süreci gecikebilir.
• Sürekli bir sorundur. Çocuk en az 6 ay boyunca destek aldığı halde yaşıtlarını yakalayamaz.
• Çocuk derslerden kaçma, okuma yapmama gibi akademik sorunlar sergiler.
• Kaçınma/telaşlanma durumu içindedir.
• Çocuğun zekâ düzeyi, tedaviyi veya bozukluğun ilerleyişini etkilemez.
• Çocuğun, akademik olarak kendi yaş grubunda en alt %6-7’lik dilimde yer alması gerekir.
• Başarısızlık beklenmedik olmalıdır. ÖÖG olan bir çocuğun başarısız olmasını gerektirecek bir sorunu olmadığı için, çocuğun başarısızlığı beklenmediktir.
• Aile öyküsünde ÖÖG olan çocukların ÖÖG geliştirme riski daha yüksektir.

Etkilenen Alanlar

• Tek tek kelime okuma
• Bir metni hızlı okuma
• Doğru okuma
• Okuduğunu anlama
• Yazılı ifade
• Aritmetik hesaplama
• Matematik yargılama (matematik problemleri çözebilme)

ÖÖG ve Zekâ Testleri

ÖÖG’nin tespit edilmesi için, zekâ testi yapılması şart değildir. Yapılacak testlerin alt test puanlarının fakları ÖÖG için daha çok bilgi verici olur. Ancak bu puan farklılıkları, bazı ipucular sağlasa bile tanı koymada bir geçerlilik taşımamaktadır.

Okul öncesi dönemde ÖÖG tanısı koymak pek mümkün değildir. ÖÖG tanısı koyabilmek için çocuğun okumayı öğrendiği bir sürecin içerisinde olması gerekir. Ancak, okul öncesi dönemde görülen dil ve motor gelişimi gerilikleri ve dikkat eksikliği, çocukta ÖÖG gelişme riskini arttıracaktır.

ÖÖG’nin Sıklığı ve Gidişi

• Çocuklarda %5-15 oranında görülür.
• Yetişkinlikte devam edebilir.
• Erkeklerde 2-3 kat daha fazla görülür.
• Düşük akademik başarıya neden olur.
• Çocuğun okulu bırakma riski daha yüksektir.
• Kişinin üniversiteye gitme ihtimali daha düşüktür.
• Kişide strese sebep olur ve daha fazla psikolojik sorun görülür. 
• Yetişkinlikte işe girememe, kapasitenin altında bir işe girme veya az gelirli işlerde çalışma gibi sonuçlar doğurabilir.
• Depresyon ve/veya kaygı gelişimine neden olabilir. 
• Kişinin daha fazla yardıma ihtiyaç duymasına sebep olur.

Kişi, sosyal, duygusal ve akademik yardımı ne kadar erken alırsa, hastalığın seyri için o kadar yararlı olur.