Depresyonda Antidepresan Tedavisi

Depresif bozuklukların (depresyon, distimi) tedavisi ilaçlarla veya psikoterapi ile yapılabilir. Bu yazımızda depresyonda ilaç tedavisini ele alacağız.

Depresyon tedavisi iki aşamada yapılır.

• İlk aşama akut tedavi,
• İkinci aşama ise idame (sürdürüm) tedavisidir.

Uygun bir tedavi şeması her iki aşamayı da mutlaka içermelidir.

Depresyonda Akut Tedavi

İlk aşama olan akut tedavi 8-12 hafta arasında devam eder.

Bu aşamada amaç:

• Belirtilerin kontrolü ve azaltılması,
• Tedavi ilişkisinin kurulması,
• Yan etki takibi,
• Psikoeğitim ve
• Varsa krizlere müdahaledir.

Depresyonda İdame Tedavisi

İdame aşaması 6-24 ay veya hastanın durumuna göre daha da uzun devam edebilir.

Bu aşamada amaç:

• Belirtilerin tamamen yok edilmesi,
• Hastanın normal işlevselliğine dönmesi ve
• Nüksün engellenmesidir.

Akut Tedavide Antidepresan Seçimi

Akut tedavide antidepresan ilaçlar kullanılır. Antidepresanlar kullanma sırasına göre birinci, ikinci ve üçüncü sıra ilaçlar olarak tarif edilir. Genel kullanımda ilk önce birinci sıra ilaçlardan birisiyle tedaviye başlanır.

Çalışmaların sonuçları antidepresanlar arasında belirgin etkinlik farklılıkları olmadığını düşündürmektedir. Yani herhangi bir antidepresanın diğerine belirgin bir üstünlüğü yoktur. Dolayısı ile aynı sıradaki ilaçlarda bazen hastalar ve yakınları arasında “ağır” olarak tarif edilen bir ilaç bulunmaz.

İlaçların etkinlikleri benzer olmakla birlikte beyinde farklı reseptörlere bağlanabildiklerinden yan etki profilleri farklılık gösterir. Bu nedenle ilaç seçiminde olası yan etkiler daha belirleyici olabilir.

Antidepresan Tedavisine Yanıt

Tedaviye yanıt genelde 4-6 hafta arasında görülür, yan etkiler daha erken dönemde ortaya çıkar. Tedaviye yanıt oranı %60 civarındadır. Tedavinin ilk döneminde uyumu arttırmak ve yan etkileri kontrol edebilmek için daha sık hasta-hekim görüşmesi yapılması gereklidir.

Birinci Sıra Antidepresan İlaçlar

İlk sıra antidepresanlar birden fazla başlık altında incelenebilir.

Selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSGI, SSRI)

• Fluoksetin (Prozac ve diğerleri);
• Sertralin (Lustral ve diğerleri);
• Paroksetin (Seroxat vd);
• Sitalopram (Cipram vd);
• Essitalaporam (Cipralex vd);
• Fluvoksamin (Faverin vd);

Selektif nöradrenalin geri alım inhibitörleri (SNGI, SNRI)

• Venlafaxin (Efexor vd)
• Desvenlefaksin (Pristiq vd)
• Duloksetin (Cymbalta vd)
• Levomilnasipran (Fetzima vd)

Diğer Antidepresanlar

• Bupropion (Wellbutrin, Zyban vd)
• Mirtazapin (Remeron vd)
• Agomelatin (Valdoxan vd)
• Vilazodon (Viibryd vd)

Antedepresan Yan Etkileri

SSGI ve SNGI Grubundaki İlaçların En Sık Görülen Yan Etkileri

• Bulantı,
• İshal,
• Ağız kuruluğu,
• Uyku ve iştah değişiklikleri,
• Terleme,
• Sinirlilik,
• Sersemlik,
• Titreme,
• Baş ağrısı ve
• Özellikle erkeklerde cinsel işlevsellikle ilgili sorunlardır.

Bu yan etkiler %10-30 arasında görülebilir ve çoğu tedavinin başında daha belirgindir.

Diğer Antidepresanların En Sık Görülen Yan Etkileri

• Bupropion uyarıcı bir ilaç olduğu için uykusuzluk, iştahsızlık, sinirlilik, kaygı daha sıktır ancak cinsel yan etkileri yoktur ve diğer antidepresanlarla ortaya çıkan cinsel yan etkilerin tedavisi için de kullanılabilir. Ayrıca nikotin bağımlılığı tedavisinde de kullanılır.
• Mirtazapin ise diğerlerine göre daha fazla uyku hali ve kilo artışına neden olabilir.
• Agomelatin, melatonin türevidir ve yan etkileri çok daha azdır.

Tüm antidepresanlar manik kayma ve davranış kontrolsüzlüğüne neden olabilir.

Antidepresanlar ve intihar arasındaki ilişki karmaşıktır.

Antidepresan Tedavisinde Düzelme ve Ek Tedaviler

Depresyon ilaç tedavisinde eğer ilk dört hafta içerisinde hafif ama giderek artan bir düzelme varsa aynı ilaca dozu ayarlanarak devam edilmelidir. Eğer herhangi bir düzelme yoksa, birinci sıradaki diğer bir ilaca geçilmelidir veya tedavi “güçlendirilmelidir”.

Antidepresan ilaç etkinliğini arttırmak için atipik antipsikotikler (Risperidon, Ketiapin, Olanzapin, Aripiprazol); tiroid hormonu T3; Lityum eklenebilir.

Depresyonda elektorkonvülsif terapi (EKT) çok etkili bir seçenektir ancak yan etkilerinden ötürü tedaviye dirençli olgularda kullanılır. Bir diğer alternatif de transkranyal manyetik stimulasyondur (TMS).

Üçüncü sıra ilaçlara (trisiklik antidepresanlar, MAO inhibitörleri) nadiren başvurulur.