Antipsikotik İlaçlar

Çocuk ve ergenlerde çeşitli nedenlerle kullanılan antipsikotik ilaçlar üç nesilden oluşmaktadır. İlk nesil antipsikotik ilaçlar, 1950’lerde çıkmış eski ilaçlar olup dopamin üzerine etkilidirler. İkinci nesil antipsikotik ilaçlar ise hem dopamin hem de serotonin üzerine etkilidirler. Üçüncü nesil olarak gruplandırılanların ise kısmi olarak uyarıcı etkileri bulunmaktadır.

Antipsikotik İlaçlar Hangi Durumlarda Kullanılırlar?

Antipsikotik ilaçlar çeşitli amaçlarla kullanılmaktadırlar. Antipsikotik amaçla kullanıldığı durumlar arasında halüsinasyonlar, hayal görme, olmayan şeyleri görme/duyma, sanrılar, düşünce ve davranış sorunları yer almaktadır. Mani ve aşırı öfke gibi durumlarda mizaç stabilizatörü olarak kişinin duygu durumundaki iniş çıkışları azaltmak için kullanılmaktadır. Bir de çocuk ve ergenlerde agresif, saldırgan davranışlar ve ajitasyon için kullanılmaktadır. Bu en sık kullanımı olmasına rağmen en şüpheli kullanımıdır.

Bazı Antipsikotik İlaçlar

• Risperidon
• Aripiprazol
• Ketiapin
• Olanzapin
• Paliperidon
• Ziprasidon
• Haloperidol

Bunlar ilaçların markaları değil etken maddeleridir. Birçok çeşidi olması sebebiyle kafa karıştırıcı olmakla birlikte aralarında çok kayda değer bir güç farklı bulunmamaktadır. Ama eşdeğer miligramları farklıdır. Örneğin, Risperidon’un 1 mg’ı Aripiprazol’ün 5 mg’ına eşittir. Fakat hepsi hemen hemen aynı derecede etkilidir. Birini 1, birini 5 mg alıyor olmanız 1 mg olanın daha kuvvetli bir ilaç olduğu anlamına gelmemektedir.

Antipsikotik İlaçların Yan Etkileri

• Uyku hali
• Kilo alma
• Kan şekerini arttırma
• İnsülin direnci yapma
• Trigliserit ve kolesterol seviyelerini yükseltme
• Tekrarlayıcı, istemsiz hareketlere yol açma
• Memelerde büyüme
• Memelerden süt benzeri bir sıvı gelmesi

İlaçların hepsi aynı seviyede yan etki yapmazlar. Örneğin uyku haline en çok sebep olan ilaçlar sırasıyla Olanzapin, Ketiapin, Risperidon ve Aripiprazol’dür. İlaç seçerken yan etkilerini göz önünde bulundurarak seçtiğimizden dolayı bunlar önemlidir. Antipsikotik ilaçların en önemli yan etkilerinden birisi kilo artışıdır. Kilo artışına en çok sebep olan ilaçlar yine sırasıyla Olanzapin, Ketiapin, Risperidon ve Aripiprazol’dür. Herkes yan etkilere aynı derecede hassas değildir. Yan etki durumu kişiden kişiye çok fazla farklılık göstermektedir. Bazı çocuklarda metabolik bir yan etki görülmezken aynı ilaç farklı çocuklarda metabolik yan etkiye sebep olabilir. Bunu önceden kestirmek oldukça zordur. Ancak bazı kan tetkikleriyle önceden de sorunu olan veya yüksek riskli hastalar tespit edilmeye çalışılmalıdır. Genellikle ilaçları yüksek dozda, daha fazla ve daha uzun süre kullananlarda daha çok yan etki ortaya çıkmaktadır.

Yan Etki Değerlendirmesi Nasıl Yapılır?

Bir kişiye ilaç başlamadan önce kilosuna, bel çevresine, tansiyonuna, kandaki açlık şeker düzeyine ve lipid profiline (trigliserit, kolesterol vs.) bakılır. 4., 8. ve 12. haftalarda ve sonrasında 3 ayda bir kilo takibi yapılmalıdır. Yıllık olarak bel çevresi kontrolü yapılmalıdır. İlacı kullanmaya başladıktan 3 ay sonra kan basıncı, açlık kan şekeri ve lipid profiline tekrar bakılmalıdır. Bu kontrollerde herhangi bir sorun çıkmazsa sonrasında yıllık takiplerle ilerlenmelidir.

Antipsikotik İlaçları Kullanırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

• Yaramazlık, fazla hareketlilik gibi durumlar için bu ilaçlar verilmemelidir. Kronik kullanım için dizayn edilmiş güvenli ilaçlar olmalarına rağmen her durumda verilmeleri uygun değildir.
• Davranış sorunlarında sadece ilaç vermek işe yaramayacaktır. Etkili bir tedavi için davranış analizi yapılması önemlidir. Davranışın neden ortaya çıktığı, ne zaman arttığı ya da ne zaman azaldığı, davranışı pekiştiren durumların ne olduğu iyi analiz edilmelidir.
• Bu ilaçları akılcı kullanmak gerekmektedir.
• İlaç tedavisi sonrası için hedefler belirlenmeli, kar-zarar hesabı yapılmalıdır.