Otizm Spektrum Bozukluğu Tedavisinde Özel Eğitim Yöntemleri

Otizm Spektrum Bozukluğu tedavisinde kapsamlı yöntemler bilişsel, sensorimotor ve dil gelişimi ile uyumun arttırılmasını hedefleyen geniş içerikli yöntemlerdir. Bu kapsamlı yöntemlerde üzerinde en çok çalışma olanlar Uygulamalı Davranış Analizi (Applied Behavior Analysis, ABA) temelli olanlardır.

Otizmde ABA Terapisi Nedir?

Uygulamalı Davranış Analizi - ABA temelli erken yoğun davranışsal müdahale programları 1:1 çocuk yetişkin oranıyla, 1-4 yıl süreyle, haftada 20-40 saat olarak uygulanmaktadır.

Erken Başlangıç Denver Modeli (ESDM) tüm alanlarda gelişimi hızlandırmayı amaçlamaktadır. Sosyal iletişimsel gelişime, taklit temelli kişiler arası ilişki gelişimine, ABA terapisi prensipleri ile pivotal response eğitimine (çocuğun gelişimdeki en önemli alanlarına doğal ortamda yaklaşım, motivasyon, birden çok uyarana yanıt verme, sosyal ilişkiyi başlatma, kendini kontrol etme) entegre edilir.

Floortime işlevsel duygusal gelişimi, bireyler arasındaki duyusal, motor planlama, etkileşim farklılıklarını vurgulayan bir tedavi şeklidir.

Otizmde Doğal Gelişimsel Müdahaleler

Doğal gelişimsel davranışçı müdahaleler:

• Pivotal Response Treatment (PRT),
• Early Start Denver Model (ESDM),
• Joint Attention Symbolic Play and Engagement Regulation (JASPER) ve
• Early Social Interaction (ESI) sayılabilir.

Bu yöntemlerde klasik ABA terapisi yaklaşımından farklı olarak yemek gibi pekiştireçler yerine davranışın doğal sonuçları kullanılır ve etkileşime, oyuna, ilişkiyi başlatmaya daha fazla odaklanılır. Bu yaklaşımların birebir ve haftada yaklaşık 15-20 saat uygulanması önerilmektedir.

Çocuğunuzda otizm ile ilgili belirtiler gözlemliyorsanız, Noema Aile değerlendirme testlerinden Otizm Tarama Testi (M-CHAT-RF) ile ön değerlendirme yapabilirsiniz.

Otizm Tedavisinde Yapılandırılmış Eğitim Yöntemleri

Yapılandırılmış eğitimler de kapsamlı tedavi yöntemleridir.

Treatment and Education of Autistic and Related Communication-Handicapped Children (TEACCH):

• Çevreyi ve aktiviteleri birey tarafından anlaşılabilecek şekilde yapılandırma;
• Bireyin göreceli olarak güçlü olan görsel becerilerini ve ilgi alanlarını zayıf yönlerini kapatmak için kullanma;
• Bireyin özel ilgi alanlarını öğrenmeyi arttırmak için kullanma;
• Anlamlı iletişimin kendiliğinden başlatılmasını sağlamayı hedefler.

Otizm Tedavisinde Odaklı Yaklaşımlar

Odaklı yaklaşımlar daha spesifik bilişsel alanlarda gelişimi hedefler.  PECS (Picture Exchange Communication System), ortak dikkat eğitimi, sosyal beceri eğitimi, mesleki eğitimler odaklı yaklaşımlar arasında sayılabilir. Ortak dikkat ve sosyal beceri eğitimleri etkin görünmektedir. Duyusal entegrasyon terapisinin etkinliği tartışmalıdır.

Otizmde Aile Temelli Tedaviler Nelerdir?

Ebeveynlerin daha merkezi rol aldığı birçok tedavi şekli de yer almaktadır. Bunlar arasında;

• Preschool Autism Communication Therapy (PACT),
• Anne Baba Uygulamalı ESDM ve
• Pivotal Response Terapisi sayılabilir.

Birçok çalışma erken dönemde ebeveyn merkezli uygulamaların çok yoğun olmasalar bile önemli etkileri olduğunu göstermektedir. Bu girişimlerde anne baba aşırı yönlendirici olmadan çocukla ortak dikkati nasıl geliştirebileceklerini öğrenmektedir. Anne babanın çocukla ilişki kurma becerilerinin artışı onların uyumlarını da arttırmakta ve yetersizlik hissini azaltmaktadır.

Otizmde Tedavi Seçimi Nasıl Yapılır?

Otizm Spekturum Bozukluğu tedavisinde, kanıta dayalı tedaviler kısıtlıdır. Randomize plasebo kontrollü çalışmaların yetersizliği ve birçok tedavi girişiminin etkinliğinin tek vaka analizlerine dayanması önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.

Genel olarak, anne baba aracılı yürütülen tedaviler sosyal ilişki ve iletişim üzerine etkiliyken, birebir ve yoğun olarak yürütülen tedaviler ise dil gelişimi, bilişsel gelişim ve uyum becerileri üzerine daha fazla etkilidir.

Küçük çocuklarda otizm spektrum bozukluğu tedavisinde ana belirtilerin sağaltımına yönelik spesifik, ebeveyn, bakım veren kişiler ve öğretmenlerin katıldığı, oyun temelli, ortak dikkati, karşılıklı iletişim ve etkileşimi arttırmaya yönelik tedaviler seçilmelidir.

Kullanılacak özel eğitim yöntemleri çocuğun gelişimsel düzeyine göre ayarlanmalıdır. Otizmde özel eğitimin bir parçası olarak yetişkinlerin ve diğer çocukların OSB’ye dair bilgileri ve duyarlılıkları eğitimcinin modellemesi ve geri bildirimleri ile arttırılmalıdır.

Farklı çocuklar değişik tedavi şekillerinden faydalanabilir ancak eldeki bilimsel veriler hangi çocuğun hangi tedaviye yönlendirilmesini belirleyecek düzeyde değildir.