Kaygı Bozukluğu Tanısı Nedenleri ve Ebeveyn Tutumları

Kaygı, kişinin gerçek olan veya olmayan, bir tehdit olarak gördüğü stresli durumlara verdiği bedensel ve zihinsel tepkilerdir. Kaygı bozuklukları ise, kaygıların kişide çeşitli işlev bozukluklarına yol açtığı ve bazı durumlarda somatik belirtilerin görüldüğü bir rahatsızlıktır.

Kaygı bozukluğunun tanısal değerlendirmesini yapmak için belirtilerin bir araya geliş şekli, sıklığı, şiddeti, başlangıcı, gidişi, sıkıntı hissi ve işlevsellikte yarattığı bozulmayı incelemek önemlidir. Fiziksel belirtilerin varlığı ve belirtilerin normal gelişimden sapma oranına bakılması gereklidir.

Kaygı bozuklukları, en sık görülen psikolojik bozukluklardan biridir. Kızlarda erkeklerden daha sık görülür.

Kaygı ile İlişkili Durumlar

• Hipertiroidi ve diğer bazı hormonal bozukluklar
• Yüksek miktarda kahve tüketimi
• Migren
• Astım
• Şeker hastalığı
• Kronik ağrı
• Kurşun zehirlenmesi
• Hipoglisemi
• Bazı metabolik hastalıklar
• Merkezi sinir sistemi hastalıkları
• Kalp aritmileri – kapakçık hastalıkları
• Alerjik reaksiyonlar
• Kızlarda ağrılı adet dönemleri

Her kaygı bozukluğu değerlendirmesinde tetkik istenmesi şart değildir. Ancak, kişinin yukarıdaki hastalıklara uyan başka klinik belirtileri varsa tetkik yaptırmak faydalı olacaktır. Kaygı sorunları, başka hastalıkların ilk belirtisi de olabilir.  

Bazı İlaçlar Kaygıya Yol Açabilir

• Astım ilaçları
• Burun akıntısı ilaçlar
• Uyarıcılar
• Alerji ilaçları
• Kortizon
• Bazı zayıflama hapları
• Antidepresanlar
• Antipsikotikler
• Bazı ilaçların kesilmesi

Kaygıya Yol Açabilen Bazı Maddeler

• Esrar
• Kokain
• Steroidler
• Nikotin çekilmesi (sigarayı bırakırken)
• Alkol çekilmesi
• Aşırı kafein

Kaygıya Yol Açabilen Bazı Çevresel Toksinler

• Kurşun
• Arsenik
• Diğer metaller
• Tarım ilaçları

Kaygı Bozukluğu ile Birlikte Görülen Bozukluklar

• Depresyon (kaygı ile depresyon arasında kuvvetli bir ilişki vardır)
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
• Davranış Sorunları
• Bipolar Bozukluk
• Obsesif Kompulsif Bozukluk
• Yeme Bozuklukları
• Öğrenme Sorunları
• Dil Sorunları
• Madde Kullanımı

Çocuğunuzda kaygısı belirtileri gözlemliyorsanız, Noema Aile değerlendirme testlerinden Kaygı Bozukluğu Testi (SCARED) ile ön değerlendirme yapabilirsiniz.

Kaygıyı Ortaya Çıkartan Risk Faktörleri ve Kaygı Bozukluğu Nedenleri

• Kişinin cinsiyetinin kadın olması
• Davranışsal ketlenme: kilitlenip kalma durumu
• Değişikliğe veya uyarana aşırı tepki veren mizaçtaki kişiler
• Kişinin negatif duygulara yatkın olması
• Anne-baba ile ilgili faktörler
• Kişinin stresli ve travmatik bir yaşantıya sahip olması
• Bebeklikte görülen bazı mizaç özellikleri
• Stres durumlarında kalp hızında artış, bedensel değişiklikler, göz kırpma hızı, kortizol seviyesinde yükselme, solunum sistemindeki sorunlar ve oksijen seviyesindeki düşüklüğe hassasiyet gibi fiziksel tepkiler yaşayanlar

Araştırmalara göre, yukarıdaki özelliklere sahip olan kişilerin kaygı bozukluğu geliştirme riskinin bu özellikleri taşımayan kişilere göre daha yüksek olduğunu saptanmıştır. Ayrıca, bazı fiziksel tepkilerin bazı kaygı tipleriyle ilişkili olduğu da görülmüştür. Örneğin, nefes problemi yaşayan kişilerin panik atak geçirme ihtimali sosyal kaygı yaşamasından daha yüksektir.

Kimler Kaygıya Daha Yatkındır?

Bazı çocuklar psikolojik olarak kaygıya daha yatkınlık gösterir. Güvensiz bağlanma yaşayan çocuklar, güvenli bağlanan çocuklara göre daha kaygılı ve kaçıngan olurlar.  Anne ile yetersiz ilişki kuran çocuklar, yeterli ilişki kuran çocuklara göre kaygı bozukluğu geliştirmeye daha yatkındır. Bilişsel/davranışsal hatalar yapan çocuklar, yorum hataları ve negatif değerlendirmeler yapar.

Bazı çocuklar sosyal olarak kaygıya daha yatkınlık gösterir. Kişinin stresli ve travmatik olaylar yaşaması ve aşırı koruyuculuk, reddetme, aşırı eleştirel olma ve modelleme gibi anne-babalık stilleri/yaklaşımları çocuğun kaygıya yatkınlığını artırır.

Kaygılı Çocuklara ve Anne-Babalarına Hangi Sorular Sorulur?

Anne-babanın kaygıyı çocuğa genetik olarak aktarmış olmasından dolayı suçluluk hissi duyması, çocuğun kaygı sorunlarından kaçmasına neden olabilir. Ayrıca, anne-babanın kendi kaygılarını, çocuğun kaygısını arttıracak şekilde çocuğa yansıtması kaygının devam etmesine yol açar. Bu gibi davranışlar, çocuğun kaygısının azalmasını engelleyen faktörlerdir. Anne-babaların, çocuklarının kaygılarıyla ilgili olan tutumunu öğrenmek için onlara aşağıdaki sorular sorulmalıdır:

• Çocuğunuz kaygılı olduğu zamanlarda ne yapıyorsunuz?
• Bu davranışı yapmazsanız ne olacağından korkuyorsunuz?
• Çocuğunuzun diğer istenmeyen davranışlarında ne yapıyorsunuz?
• Disiplin yönteminiz nedir? Evde uyguladığınız ödül ve ceza sistemleri nelerdir?
• Çocuğunuzu teşvik etme yöntemleriniz nelerdir?
• Çocuğunuz kaygılı bir durumla karşılaştığında onu nasıl destekliyorsunuz?

Kaygıları olan çocukların kaygılarıyla ilgili ihtiyaçlarını öğrenmek için de çocuğa aşağıdaki sorular sorulmalıdır:

• Anne babanın kaygılarınla ilgili olan müdahalelerinde ne hissediyorsun?
• Kendini ne zaman daha güvende ve yeterli hissedersin?
• Kaygılarınla başa çıkmada hangi yöntemler işe yarıyor?
• Sosyal becerilerin nasıl?
• Beklentilerin neler? Beklentilerin olmadığındaki tepkilerin neler?
• İçinde bulunduğun ortamlara uyum sağlayabiliyor musun?

Anne-babalar çocuklarının kaygılarının kontrolden çıkmasına engel olabilmek için sergilediği bazı olumsuz davranışlar, çocuğun kaygılarıyla baş etme becerileri kazanmasını engeller. Bu yüzden, çocuk yetersiz hisseder ve çocuğun kaygıları azalmaz.

Kaygı bozuklukları tedavi edilmezse kişinin psikolojik ve fiziksel sağlığında, akademik, mesleki ve sosyal hayatında sorunlar görülür. Kişinin, kendine zarar verme, intihar etme ve kaygı belirtilerinin yetişkinlikte devam etme riski artar. İntihar riski, panik bozukluğu veya yaygın kaygı bozukluğuna depresyonun eklendiği durumlarda en yüksektir.