Depresyonda Kendine Zarar Verme Davranışı ve İntihar

Kendine Zarar Verme

Kendine zarar verme davranışı, depresyonda olan ergenlerde sıkça görülmektedir. Bu yüzden, ebeveynlerin bu konuda bilgilenmesi önemlidir. Kendine zarar verme davranışı, intihar girişimi ile benzer gibi gözükse de önemli farklılıklar gösterir. İntihar, kişinin hayatını sonlandırma isteğiyle kendine zarar vermesiyken, kendine zarar verme davranışı gösteren kişilerin hayatını sonlandırma amacı yoktur. Bu yüzden, kendine zarar verme amacı olan kişiler en çok kendini kesme davranışı olmak üzere yakma, batırma, çizme, sürtme gibi yöntemler kullanırken, intihar amacı olan kişiler genellikle daha ölümcül yöntemler kullanır.

Kendine Zarar Verme Davranışı ile Karşılaşınca Ne Yapılır?

• Panik olmamak ve sakin kalmak önemlidir.
• Durumu kontrol ederken ve durumun ne olduğunu anlamaya çalışırken incelenmesi gereken bazı noktalar vardır:
  • Kullanılan yöntem öğrenilmelidir. Kendine zarar veren kişiler genelde bunu yalnızken yapsa da bunun bazı durumlarda grupça yapıldığı da görülmektedir.
  • Durumu bilen ve durumun paylaşıldığı kişiler sorgulanmalıdır. Kendine zarar veren kişiler, olayı genelde sadece birkaç yakın arkadaşı ile paylaşır. Ancak, kişinin hiç kimseyle paylaşmadığı veya herkesle paylaştığı durumlar da olmaktadır. Kişinin bu durumu kimseyle paylaşmaması, hem olayın kimse tarafından duyulmasını istemediği hem de sosyal desteğinin bulunmadığı anlamına gelebilirken, kişinin bu durumu herkesle paylaşması da durumu önemsemediğini ve durumun kazançlarından yararlandığını gösterebilir. En sık görülen durum olan, kişinin olayı sadece en yakın arkadaşlarıyla paylaşması, bu senaryolar arasında görülebilecek en iyisidir. Bu durumda kişi, olayın hem kimsenin tarafından bilinmesini istememekte hem de sosyal destek alabilecek bir konumdadır. 
  • Yaptığı zarar verme davranışına ve bunu hangi malzemeyi kullanarak yaptığına dikkat etmek gerekir. Kişinin kullandığı malzemenin hijyeninden emin olmadığı durumlar, kişinin kendine daha çok zarar vermek istediği anlamına gelebilir.
  • Kesinin veya verilen zararın yeri önemlidir. Kişiler, genelde kollarına veya bacak içlerine zarar verirler. Bunun sebebi, bu alanların diğerleri tarafından kolayca görülememesidir. Bu yüzden, yüz veya boyun gibi, vücudunun kolayca görülebilen bölgelerine zarar veren kişilerin durumu daha ağır olarak değerlendirilebilir.
  • Kesinin şekli/yönünü belirlemek gerekir.
  • Kesinin veya verilen zararın derinliğini/sayısını belirlemek gerekir. Kişi, kendine ne kadar derin/şiddetli ve çok sayıda zarar verirse kendine daha çok zarar verme eğilimindedir.
  • Kestikten veya zarar verdikten sonra yapılan düzeltici, tedavi edici davranışların varlığı önemlidir. Kişinin kendine verdiği zararın sonrasında düzeltici veya tedavi edici (temizleme veya pansuman gibi) davranışlar sergilemesi iyi bir işaret olarak görülmektedir. 
  • Bir kişinin göstereceği herhangi bir kendine zarar verme davranışının olumsuz ve ciddi bir durum olduğu unutulmamalıdır. Yukarıda belirtilen durumlara dikkat etmek kişinin bu davranışlarının şiddetini belirlemede önemli bir rol oynar.
  • Kimsenin sadece dikkat çekmek için kendine zarar vermeyeceğini bilmek önemlidir! Kendine zarar veren kişiler, olumsuz duygularından kurtulmayı amaçlar.
  • Kendine zarar verme davranışlarının devam etmesi, durumun gittikçe ciddileşmesine ve kişinin intihar riskinin artmasına neden olur.

Kendine Zarar Verme Davranışı Nasıl Değerlendirilir?

• Kişi bu davranışlara, genelde olumsuz duygulara dayanamadığı anlarda başvurur.
• Kişinin amacı, intihardaki gibi hayatını sona erdirmek değil, sıkıntısını azaltmaktır.
• Olumsuz bir yöntem olsa da işe yaradığı için pekişir ve tekrarlanır.
• Bazı durumlarda ikincil kazançlar ortaya çıkabilir. Kişi, kendine zarar verme davranışını ilgi görmek için yapmamış olsa bile, davranışının ardından ilgi görebilir. Bu gibi durumlar, kişinin ikincil kazançlar elde etmesini sağlar ve kendine zarar verme davranışını pekiştirir.

Çocuğunuzda depresif belirtiler gözlemliyorsanız, Noema Aile değerlendirme testlerinden Depresyon Testi (CDDS)  ile ön değerlendirme yapabilirsiniz.

Depresyonda Kendine Zarar Verme Tedavisi

• Bu durumlarda psikoterapi etkili bir tedavi yöntemidir.
• Psikoterapide, kişinin kendine zarar verme davranışının yerine farklı, işe yarayan bir yöntem konulmalıdır. Bu yüzden, bu süreç yavaş ilerler ve zaman alıcıdır.
• Davranışta tekrarlar olabilir. Ancak genellikle, zamanla davranışların arasındaki süre uzar ve git gide kaybolur.
• Çocuğun ailesinden ilgiyi, sadece kendine zarar verme davranışı sergilediğinde görmesi bu davranışlarını pekiştirebilir. Ancak, çocuk kendine zarar verdiği zaman ilgi göstermemek de doğru bir yaklaşım değildir. Bu yüzden, ilgiyi dengede tutmak, normal zamanlarda da çocuğa ihtiyaç duyduğu ilgiyi göstermek önemlidir.

Depresyonda İntihar

Depresyonda İntihar Riskini Arttıran Faktörler Nelerdir?

İntihar, ergenlerde dürtüsel bir şekilde ortaya çıkabilir. Bu, ergenin yaşadığı olumsuz bir olayın ardından, plan yapmadan intihar girişiminde bulunma durumudur. Kişinin plan ve uygulama yaptığı durumlar daha ağır olarak değerlendirilir. Ayrıca, kullanılan yöntemin ne kadar ölümcül olduğu önemlidir. İntihar riskini arttıran bazı faktörler vardır:

• Psikiyatrik hastalıklar:
  • Depresyon
  • Bipolar Bozukluk
  • Şizofreni
  • Madde kötüye kullanımı
• Kişinin önceden intihar girişiminde bulunmuş olması
• Kişide ümitsizlik, çaresizlik gibi duyguların varlığı  
• Kişinin bir maddenin etkisinde olması
• Aile özellikleri
• Aile öyküsünde intihar vakasının olması

İntihar riskini kesin bir şekilde değerlendirmek mümkün değildir! Ancak dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır:

• Kişinin niyetini, yöntemini ve planını öğrenmek önemlidir.
• Kişinin çevresinden aldığı desteğe bakmak gerekir.
• Kişinin herhangi bir psikiyatrik bozukluğunun olup olmadığı öğrenilmelidir. Eğer varsa, kişinin gerekli ilaç veya tedavi sürecini iyi bir şekilde devam ettirip ettirmediği önemlidir.  

• Bazen kişinin intihar etmeyeceğine dair söz vermesi istenebilir. Kişinin söz vermesi yapmayacağı anlamına gelmese de söz vermemesi intihar riskinin yüksek olduğunu gösterecektir.

Depresyonda İntihar Riskini Azaltmak İçin Ne Yapılmalıdır?  

Altta yatan psikiyatrik ve bilişsel sorunların tedavi edilmesi ve krizin çözümlenmesi gerekir. Madde kullanımı ve riski arttıran diğer faktörlerin kontrol altına alınmalı ve tedavi edilmelidir. İntihar riski yüksek kişilerin yatarak tedavi görmesi daha sağlıklıdır.