Antidepresan İlaçlar (SSRI) Nelerdir?

Bu yazımızda antidepresan ilaçlar arasında çocuk ve ergenlerde en fazla kullanılan ilaç grubunu, selektif serotonin geri alım inhibitörlerini (SSRI) ele alacağız. Bu gruptaki ilaçlarda pek çok farklı marka bulunmakla birlikte kullanılacak ilaç içindeki etken maddeler size gerekli bilgiyi sağlayacaktır.

Etken Maddeler:

• Fluoksetin
• Sertralin
• Sitalopram
• Essitalopram
• Fluvoksamin
• Paroksetin

Selektif Serotonin Geri Alım İnhibitörü - SSRI Nedir?

Selektif serotonin geri alım inhibitörleri, beyindeki serotonin denen maddenin hücreye geri alınmasını engelleyerek beyindeki serotonin miktarını düzenlemektedirler. Hızlı emilen bu ilaçlar karaciğerde metabolize edilirler. Yemekle birlikte tüketildiklerinde emilimleri değişmediği için mide ve bağırsakla ilgili yan etkileri azaltmak amacıyla yemeklerle beraber alınması daha iyi olacaktır. Genellikle iyi tolere edilebilen ilaçlardır.

Bu gruptaki ilaçlar uzun etkili ilaçlar olmakla birlikte genellikle sabahları günde 1 kez alınması yeterlidir. İlaçların etki uzunlukları arasında farklar mevcuttur. Bazılarının etkisi daha hızlı bitmektedir. Bu da kişinin ilacı almadığında daha fazla yan etki yaşamasına ve çekilme belirtileri göstermesine sebep olmaktadır. Bazılarında ise etki süresi daha uzundur. Bu gruptaki ilaçların en yaygın örneği etken maddesi fluoksetin olan Prozac’tır. Yarı ömrü ve etkin metaboliti olması sebebiyle alınmadığında en az yan etki yaratan ilaç budur.

Antidepresanların Genel Özellikleri

• Yan etkileri kabul edilebilir seviyededir.
• Bağımlılık yapmazlar.
• Genel olarak sistemleri etkilemez.
• Uzun dönemli kullanım için tasarlanmışlardır.
• Güvenli ilaçlardır.

Antidepresan Yan Etkileri

Bu ilaçların yan etkileri doza bağlıdır. Doz arttıkça yan etkiler de artacaktır fakat aynı zamanda yan etkilerin zamanla azalması beklenmektedir. Bazı çocuklarda aşırı dürtüselliğe, davranışlarını kontrol edememeye ve ajitasyona sebep olabilir. Davranış aktivasyonu olarak tanımlanan davranışı kontrol edememe durumunda bunun ilaçtan kaynaklı bir yan etki olmaktan ziyade bipolar belirtisi de olabileceği unutulmamalıdır. Pratikte çok görülmemekle birlikte nadiren kanama problemleri yaşanabilir. Sitalopram etken maddeli ilaçlar çok yüksek dozlarda kardiyolojik yan etkilere sebep olabilmektedir. Bu ilaçların intihar riski oluşturup oluşturmayacağı ise hala tartışmalı bir konudur. Bazı çalışmalara göre bu ilaçları kullanan grupta belirgin, artmış bir intihar riski yoktur. Fakat yine de bunun ilaçtan ilaca değişebileceği de söylenmektedir ve ilacın kullanılmaya başlandığı ilk zamanlarda kişide bir ölüm fikri ortaya çıkarıp çıkarmadığı kontrol edilmelidir.

Sık Görülen, Kısa Dönemli Yan Etkileri

• Mide-bağırsak ile ilgili sorunlar
• Uykusuzluk/ fazla uyuma
• Canlı rüyalar
• Huzursuzluk hissi
• Baş ağrısı
• İştah değişiklikleri
• Cinsel isteksizlik

Antidepresanların Fayda-Zarar Durumu

Özellikle depresyon, kaygı bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluk (OKB) ve bazen de yeme bozukluklarında kullanımı önerilir. Depresyon ve kaygı bozukluklarında kullanımında faydası, potansiyel zararlarından daha yüksektir. Yani tedavi edilmemiş bir depresyonun kişiye vereceği zarar, uygun şekilde yürütülen ilaç tedavisinin olası zararlarından çok daha yüksektir. Depresyonun kendisi daha zararlı ve daha riskli bir durum olduğundan dolayı bu ilaçların yakın kontrollü bir şekilde kullanımı önerilmektedir.

Antidepresan Kullanımı

Bu ilaçların kullanımına düşük dozla başlanır. Böylece yan etkileri daha düşük olmaktadır. Ayrıca bazı çocuklar düşük dozlara daha hassastırlar. İlk olarak düşük doz deneyerek bu gibi çocuklara gereksiz yüksek doz vermekten kaçınılır. Sonraki birkaç hafta içerisinde doz yavaş yavaş yükseltilir. Bu sırada çocuk etki ve yan etki açısından kontrol edilir. İlk haftalarda daha çok yan etkiye bakılırken sonraki haftalarda etki durumuna bakılır. Yan etki olarak kendini ilaç kullanmaya başlamadan önceki haline kıyasla daha kötü hissedip hissetmediğine, davranış aktivasyonu (davranışları kontrol edememe) olup olmadığına bakılır. Hem kaygı bozukluklarının tedavisinde hem de depresyon tedavisinde amaç belirtilerin tamamen kaybolmasıdır. Dolayısıyla eğer belirtiler tamamen ortadan kalkmadıysa doz, tolere edildiği seviyede veya tarif edilen üst doza gelene kadar yükseltilir.

Antidepresan ve Psikoterapi

Kaygı bozuklukları, OKB ve depresyon için, hafif-orta vakalarda ilaç tedavisi ile psikoterapiler hemen hemen eşit etkinliktedir. Bu sebeple ilaç kararı verilirken etkin bir terapi seçeneği de düşünülmelidir. Fakat ağır olgularda yani belirtilerin yüksek olduğu, intihar riski olan, psikotik belirtilerin olduğu, depresyon belirtilerinin hemen hemen tamamının görüldüğü olgularda ilaç tedavisi başlamak daha faydalıdır. Çok fazla belirtisi olan çocuklar terapiye her zaman uyum sağlayamayabilirler. Bu durumda terapi ilaç kombinasyonları tercih edilebilir.