Şizofreni Nedir? Şizofreni Belirtileri Nelerdir?

Yazar: Prof. Dr. Özgür Öner

Şizofreni, kişinin gerçeklikten uzaklaştığı, düşünce, duygu ve davranışlarında önemli sorunlar yaşadığı ağır bir psikiyatrik bozukluktur. Bu bozukluğun belirtileri, bazı olgularda ergenlikte başlayabilmektedir. Bu hastalık, 10 yaşından küçüklerde görülmediği gibi 15 yaşından önce ortaya çıkması da oldukça nadirdir (bütün vakaların %4’ü). Şizofreninin erkeklerde daha sık görüldüğü saptanmıştır. Bu hastalığın oluşumunda genetik faktörler oldukça büyük rol oynasa da çevresel faktörlerin de önemli olduğu bilinmektedir. Birçok okuyucunun sorduğu “Şizofreni nedir? Şizofreni ne demek?” sorularının yanıtını, şizofreni belirtilerinden bahsederek açıklamaya çalışalım.

Şizofreni Belirti Kümeleri: Bir Kişinin Şizofren Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Birçok kişinin ‘şizofren belirtisi’ diye adlandırdığı şizofreni belirtileri, pozitif ve negatif belirtiler olmak üzere iki ayrı sınıflandırmayla incelenmektedir.

Pozitif Belirtiler

Kişide normalde görülmeyen, ancak hastalıktan dolayı kişiye eklenen, yani kişide görülmeye başlanan özelliklerdir.

Halüsinasyon: Kişinin olmayan şeyleri görme, duyma veya hissetme durumudur. Bu, tüm duyularda gözlemlenebilir.
Sanrı: Kişinin gerçek olmayan inançlarıdır. Genellikle kişi bu inançların aksini gösteren kanıtlar olsa da bu inançlarını değiştirmez, onlara inanmaya devam eder.
Dezorganize konuşma: Kişinin konuşmalarında yaşadığı kopukluk ve konudan uzaklaşma gibi durumlardır.
Dezorganize davranış: Kişinin normal dışı ve uygunsuz davranışlar sergilemesidir.
Duygulanım sorunları: Kişinin olaylara verdiği tepkilerde yaşadığı sorunlardır.
Düşüncedeki dağılma

Negatif Belirtiler

Kişide normalde olması gereken ancak hastalıktan dolayı kaybedilen, yani artık görülmemeye başlanan işlevlerdir.

Düşünce içeriğinde eksilme
Konuşmada azalma
Duygulanımda küntleşme: Kişinin verdiği duygusal tepkilerde yetersizlik yaşaması, reaksiyon göstermemesi durumudur.
İradeli davranışlarda azalma
Karar verme sürecinde sorunlar yaşama
Sosyal içe kapanma

Basit Şizofreni Belirtileri Nelerdir?

Şizofreni başlangıcı, kendini kişide içine kapanma, depresyon ve kaygı gibi belirtilerle gösterebilir. Şizofrenide erken teşhisin önemi bilinmeli ve bu belirtiler göz ardı edilmemelidir.

Şizofrenide Klinik Evreler

Şizofreni dört farklı evreden oluşur.

Hastalık Öncesi Sosyal ve Gelişimsel Bozukluklar

Bu dönemde hastalar işlevsellikte azalma gösterir.
Ergenlerin %20’si hastalık öncesinde dil ve motor gelişimiyle ilgili problemler yaşar.

Erken başlangıçta hastaların çoğunun düşük zekâ seviyesi gösterdiği, hatta 3 kişiden 1’inde zekâ geriliği olduğu görülmektedir.
Hastalar dil, bilinç, dikkat ve sosyal ilişkiler ile ilgili çok bariz olmayan sorunlar yaşamaktadır. Ayrıca, hastalarda az da olsa davranış sorunları görülmektedir. Not: Bu alanlarda sorun yaşamak, kişinin şizofreni başlangıcı döneminde olduğu anlamına gelmez. Ancak, şizofreni vakalarında genellikle bu alanlarda sorun görülmektedir.
Ergenliğin başında psikotik belirtiler gösteren kişilerin şizofreni geliştirme riskleri göstermeyen kişilere göre daha yüksektir.

Şizofreni Başlangıcı veya Başlangıcından Hemen Önceki (Prodorm) Dönem

Sosyal ve akademik işlevsellikte azalma
Sosyal içe kapanma: Erken başlangıçta yavaş ilerler
Akademik başarıda düşme veya okula gitmeyi bırakma
Daha önce var olmayan düşünceler veya davranışlar sergileme
Farklı ilgi alanlarına yönelme
Duygu durumunda değişiklik: Örneğin, normalde neşeli olan bir çocuğun içine kapanması gibi
Gerçek dışı duyusal anlatılar: Kişinin, deneyimlediğine inandığı gerçek dışı olayları anlatması

Akut Dönem

Kişinin geçeklikten uzaklaştığı psikotik belirtiler görülür: Halüsinasyon ve sanrılar
Dezorganize konuşma ve davranışlar
İşlevsel sorunlar meydana gelir.

Düzelme Dönemi

Akut dönemin belirtilerinde azalma görülür.
Negatif belirtiler yoğunluktadır.
İşlev kaybı devam eder.
Aylar sürer.
Ataklar görülmeye devam eder.

Rezidüel Dönem

Pozitif belirtiler görülmez
Negatif belirtiler devam eder
Yıllar sürer
Hastaların büyük bir kısmı, tedaviye bu döneme gelebilecek kadar iyi sonuç vermemektedir.

Çocuğunuzu değerlendirmek için Noema Aile testlerini uygulayın.

Teste Başla

Şizofreni Hastalığı Neden Olur?

Şizofrenide genetik faktörlerin rolü büyük olsa da çevresel ve psikososyal risk faktörleri de önemlidir.

Çevresel Risk Faktörleri

Babanın geç yaşta çocuk sahibi olması
Hamilelik ve doğum komplikasyonları
Hamilelik sırasında annenin geçirdiği enfeksiyonlar
Annenin hamilelik döneminde açlığa maruz kalması
Esrar kullanımı
- 15 yaşından önce esrar kullanılan kişilerde risk daha fazladır.
- Esrar kullanan kişilerin %10’unda şizofreni benzeri belirtiler görülür.
- Esrar kullanımının belirtileri ortalama 7-8 yıl sonra ortaya çıkar.
- Esrar kullanımı, şizofreninin yaklaşık 3 yıl daha erken başlamasına neden olur.