Depresyon Nedir? Depresyon Belirtileri Nelerdir?

Depresyon, toplumda sıklıkla rastlanan bir durumdur. Depresyon belirtilerinin bilinmesi daha erken başvuru ve tedavi için önemlidir.

Depresyon ve Üzüntü

Depresyon ve üzüntü farklı durumlardır.

Üzüntü: 

• Olumsuz bir yaşantıya verilen normal bir tepkidir.
• Kişinin diğer insanlardan yardım almasını kolaylaştırır ve içsel kaynaklarını korumasını sağlar.

Depresyon:

• O andaki stres kaynağı veya duruma göre aşırı şiddetli,
• Stres kaynağı veya durum yok olduğu halde devam eden,
• Güven verme ile avutulamayan,
• Haftalar veya aylar boyunca devam eden ve kişiyi olumsuz etkileyen bir durumdur.

Çocuk ve Ergenlerde Depresyon Belirtileri

Depresyon belirtileri;

• Duygulanımla,
• Psikomotor aktiviteyle,
• Bilişsel işlevlerle ve
• Uyku/iştah değişiklikleri ile ortaya çıkar.

Kesin ve açık bir depresif bozukluk olgusunda her dört alanda da bozulma olması beklenir.

Çocuğunuzda depresif belirtiler gözlemliyorsanız, Noema Aile değerlendirme testlerinden Çocuk ve Ergenlerde Depresyon Testi (CDDS)  ile ön değerlendirme yapabilirsiniz.

Duygulanım

Depresyon belirtileri duygulanım ile ilişkilidir.

Depresif birey:

• Elemlidir,
• Olumsuz olaylara karşı aşırı duyarlıdır,
• Hem olumlu hem de olumsuz olaylara karşı ilgisiz olabilir,
• Önceden zevk aldığı şeylerden artık haz almaz veya almayacağını düşünür.

Depresif duygulanım üzüntüden belirgin olarak farklıdır; hastalar tarafından fiziksel ağrıdan çok daha acı verici ve dayanılamaz bir durum olarak tanımlanır.

Depresif duygulanım genelde gün boyu devam eder.

Depresyon bazen de kendisini fiziksel yakınmalar, ağrılar, sızılar olarak gösterebilir.

Hastalar bazen ağlayamadıklarını ifade ederler ve bu durum ilginç bir şekilde hastalık şiddeti azaldıkça normale döner ve hasta tekrar ağlayabilmeye başlar.

Psikomotor Aktivite

Psikomotor aktivite artmış veya azalmış olabilir. Azalma daha tipik bir görüntüdür.

• Hastanın hareketleri ve konuşması yavaşlar,
• Konsantrasyon güçlüğü ortaya çıkar,
• Hasta basit konularda bile aşırı kararsızdır ve
• Hastaya sanki zaman yavaşlamış gibi gelir.

Bilişsel İşlevler

Bilişsel belirtiler arasında;

• Kayıp ve yetersizlik hissi,
• Düşük öz güven,
• Kendini aşırı eleştirme ve patolojik suçluluk duygusu,
• Ümitsizlik,
• Çaresizlik,
• Karamsarlık ve
• Tekrarlayıcı ölüm düşünceleri yer alır.
• Depresif bozukluğu olan insanlar kendileri, dünya ve gelecek ile ilgili olumsuz ve karamsar düşüncelere sahiptir.

Uyku/İştah Değişiklikleri

Depresyonda uykusuzluk veya aşırı uyuma görülebilir. Klasik melankolik depresyonda kişi gece boyunca, özellikle de sabaha doğru sık sık uyanır. Uykunun derin evreleri kısalır ve rüya görülen dönemi uzar.

Bipolar olma eğilimi taşıyan özellikle de ergenlerde aşırı uyuma görülebilir. Hasta fazla uyusa bile sabah kalktığında bitkindir ve mutsuzdur.

Tekrarlayan depresyonlarda uykusuzluk daha da belirginleşir.

Atipik Depresyon

• Kilo ve iştah artışı,
• Gecenin ilk kısmında uykusuzluk ve aşırı uyumanın bir arada olabilmesi,
• Kendini akşamları kötü hissetme,
• Reddedilmeye karşı aşırı hassasiyet,
• Huzursuzluk ve
• Bazen de cinsel istek artışı ile giden tabloya atipik depresyon adı verilmektedir. 

Depresyon sonbahar ve kışın ağırlaşıp ilkbaharda hafifleyebilir. İlkbahar gelince bazı hastalar belirgin olarak düzelir hatta normalden biraz daha da yüksek olabilirler. Kış gelince bu hastalarda enerji düşer, aşırı uyuma, aşırı şeker ve karbonhidrat alımı ve kilo artışı gözlenir.

Depresif Bozukluk Tanısı

Depresif bozukluk tanısı için belirtilerin;

• İki haftadan uzun süre,
• Hemen hemen her gün ve gün boyu sürmesi gereklidir.

Majör Depresyon Belirtileri

Majör depresyon tanısı konması için belirtilerin mutlaka belirgin işlev kaybına yol açması gereklidir.

Hastaların birçoğu depresif duygulanımı daha önce yaşadıkları olumsuz duygulardan belirgin şekilde farklı ve çok daha rahatsız edici bir duygu olarak tanımlar. Yani depresyon, kişinin daha önce yaşadığı normal mutsuzluklara benzemez.

Majör depresyonda, distimi yani düşük şiddetli, erken başlangıçlı ve kronik depresyondan farklı olarak, hastanın çevresindeki kişiler ve kendisi depresif duygulanımın ne zaman başladığını (örneğin ay veya hangi olaydan sonra) tarif edebilirler.

Dolayısı ile majör depresyon, hastanın kendisi ve çevresindekiler tarafından da normal mutsuzluk ve kronik distimiden farklı bir durum olarak tanımlanır. Hastanın daha önceden depresyon atağı geçirmesi ve aile öyküsü de tanıyı destekler.

Depresif Bozukluk Atakları ve Süresi

• Depresif bozukluk, olguların yaklaşık üçte birinde tek atak olarak ortaya çıkar.
• Gençlerde görülen depresyon ise genelde tekrarlar, ataklar yaklaşık 6 ay sürer, kişi ortalama olarak hayatı boyunca 5-6 atak geçirir.
• Öncesinde depresif mizaç veya distimi görülebilir ve daha fazla ailesel olma eğilimindedir.

Kronik Depresyon Belirtileri

• Kronik depresyonda hakim olan tablo boş vakitlerden zevk alamama, çabuk öfkelenme ve suratsız, keyifsiz olmaktır.
• Bu kişiler hayatla başa çıkamayacaklarından endişelenirler, kendilerini geri çekerler, iletişimi azaltırlar ve katı kurallar koyarlar.
• Evlilikleri ve ilişkileri genelde kötü gider ne ayrılabilirler ne de ilişkilerini düzeltebilirler.
• Kronik depresyon ile kişilik değişiklikleri de görülür;
  • Özgüven azalır,
  • Birey daha fazla talepkar,
  • Daha bağımlı ama aynı zamanda daha düşmanca davranan bir kişi haline gelebilir.
• Bazı kronik depresyon olgularında ise uyku düzensizliği ve fiziksel belirtiler ön plandadır.
• Hastalar belirtilerini alkol veya ilaçlarla düzeltmeye çalışabilirler ancak alkol ve madde kullanımı depresyonu daha da kötü yapar.

Yas ve Depresyon

Normal yas süreci ile depresyon karışabilir.

Yas süreci, hem aile hem de kişi tarafından normal karşılanır; yaslı kişi zaman zaman pozitif duygular gösterir ve çevresine uygun yanıtlar verir; belirgin aktivite ve düşünce yavaşlaması görülmez; değersizlik ve günahkarlık düşünceleri görülmez; aktif intihar düşünceleri nadirdir.

Depresif kişi hem kendisi hem de çevresi tarafından “hasta” olarak görülme eğilimindedir. Bazen yas sürecinde bireyler kaybettikleri kişiyi “mumyalaştırabilir” veya yıl dönümlerinde ağır tepkiler verebilirler. Bu gibi durumlarda yas sürecinin normal ilerlemediği düşünülmelidir.

Depresif Bozukluklar Ne Kadar Sık Görülür?

Depresif bozukluklara (temelde depresyon ve distimi) toplumda sık rastlanır. Her beş kadından ve her on erkekten biri hayatlarının bir döneminde depresif bozukluk geçirirler. Çocuklarda sıklık yüzde 2, ergenlerde ise yüzde 10 civarındadır.

Kadınlar Depresyona Daha mı Yatkın?

Kadınlar hem hormonal hem de bilişsel yapı olarak kaygı ve depresyona daha yatkındırlar. Ayrıca kayıplardan, olumsuz yaşam olaylarından daha fazla etkilenirler.

Depresyonda Manik Atak Görülür mü?

Depresif bozukluk olgularının bazılarında mani veya hipomani belirtileri de görülür ve bu duruma bipolar bozukluk adı verilir. Bipolar bozukluk kadın ve erkeklerde hemen hemen aynı sıklıktadır.

Depresyon Tekrarlar mı?

Hastaların yaşamları boyunca tek veya birden çok depresif atak görülebilir. Tek atak olanlarda depresif atak süresi 2 yıl kadar olabilir. Olguların nerdeyse dörtte üçünde belirtiler iyileşmeden sonra tekrar ortaya çıkabilir.

Depresyonla Birlikte Hangi Sorunlar Görülür?

Depresif bozuklukla,

• Alkol ve madde kullanımı,
• Obsesif kompulsif bozukluk,
• Panik bozukluk,
• Yeme bozuklukları ve
• Sosyal anksiyete sıklıkla beraber görülür.

Eşlik eden diğer bozuklukların varlığı tedaviyi güçleştirir ve intihar riskini arttırır.

Depresyonda İntihar Riski Kimlerde Fazladır?

Depresif bozukluklarda intihar riski özellikle gençlerde ve yaşlı erkeklerde artmıştır. Bütün intiharların yaklaşık %50’sini depresif bozukluk hastaları oluşturur. Olguların neredeyse yarısında belirtilere rağmen yıllarca tanı konmaz ve üçte birinde belirtiler kronikleşebilir.

Depresyonda olan bir kişinin intihar riski, depresyonda olmayan kişilere göre yaklaşık 10 kat daha fazladır. İntihar riskini arttıran bazı unsurlar vardır:

• Kişinin uzun süreli, kronikleşmiş veya ağır depresyonda olması
• Kişinin intihar fikri ve planı kurmuş olması
• Kişinin daha önceden intihar girişiminde bulunmuş olması
• Kişinin kendisine zarar verme davranışı göstermesi
• Kişinin uykusuzluk sorunları yaşaması
• Kişinin depresyonuna eşlik eden diğer bir psikiyatrik bozukluğun varlığı
• Madde kullanımı
• Kişinin ailesinde belirgin sorunların varlığı
• Kişinin aile öyküsünde bir intihar durumu olması
• Kişinin istismara uğramış olması
• Kişinin yeterli destek alamaması
• Kişinin duygusal açıdan çaresizlik veya ümitsizlik gibi duygular içinde olması

Depresyon Nedenleri

Depresif bozukluklar hem genetik hem de çevresel etkenlerle ve bunların etkileşimiyle ortaya çıkar.

Depresyona Sebep Olan Genetik Faktörler

Genetik özellikler bipolar bozukluğu ortaya çıkaran etkenlerin yaklaşık üçte ikisini, depresyonu ortaya çıkaran etkenlerin ise üçte birini oluşturur.

Genetik olarak aktarılan özellik, depresyonun kendisi değildir;

• Kaygıya yatkınlık,
• Stresle başa çıkamama,
• Duygusal değişkenlik,
• Depresif mizaç özellikleri aktarılır.

Depresyona Sebep Olan Çevresel Faktörler

• Genetik altyapı ile etkileşen çevresel etkenler depresif bozuklukların ve bunlara eşlik eden sorunların ortaya çıkmasına neden olur.
• Genetik yatkınlık ne kadar çoksa o kadar az çevresel etkenle, hatta çevresel bir stres kaynağı olmadan da depresif bozukluk oluşur.
• Akut olaylardan daha çok kronik stres ve stresli olayların birikimi depresyona neden olur.
• Stresli olayın doğasından belki de daha önemli olan bireyin bu olayı nasıl yorumladığıdır.
• Depresif bozuklukların ortaya çıkmasında en etkili olan çevresel faktör kayıplardır. Bir kayıp sonrasında yas süreci yetişkinlerden yüzde 10 ergenlerde ise yüzde 20 oranında depresif bozukluğa dönüşebilir. Bu dönüşüm genelde depresyona yatkınlığı olan bireylerde ortaya çıkar. Yani olumsuz yaşam olayları gençlerde daha fazla depresyona neden olur.

Kimler Depresyona Daha Dirençlidir?

Bazı kişiler depresyona karşı daha dirençlidir. Bu kişilerde görülen özellikler:

• Zekâ düzeyi yüksek
• Destekleyici ve sıcak anne-baba-çocuk ilişkisine sahip
• Duygu düzenleme ve sorun çözebilme becerisi yüksek

Depresyon Seviyeleri

Depresyon farklı şiddetlerde görülebilir. Kişinin depresyonunun şiddetine göre tedavisinde de değişiklikler gözlemlenir. Depresyon, şiddetine göre 3 farklı grupta incelenebilir:

Hafif Depresyon

• 2 ana belirti dışında 3-4 ek belirtisi daha olan
• İntihar düşüncesi olmayan
• Psikotik belirtiler göstermeyen
• Zorlanarak da olsa hayatını sürdürebilen

Orta Depresyon

• 2 ana belirti dışında 5-6 ek belirtisi daha olan
• En az 1 alanda hayatını sürdürmekte zorlanan

Ağır Depresyon

• İntihar riski olan
• Psikotik belirtiler gösteren
• Bipolar belirtiler gösteren

Depresyon Tedavisi

Depresif bozuklukların (depresyon, distimi) tedavisi ilaçlarla veya psikoterapi ile yapılabilir. Depresif bozuklukların tedavisi iki aşamada yapılır. İlk aşama akut tedavi ikinci aşama ise idame (sürdürüm) tedavisidir.

Depresyon tedavisinde etkinliği gösterilmiş birçok psikoterapi yöntemi bulunmaktadır. Bu yöntemlerin başında Bilişsel Davranışçı Terapi ve Kişiler Arası İlişkiler Terapisi yer almaktadır. 

Depresyon Hakkında Sıkça Sorulan Sorular 

“Depresyondan Nasıl Çıkılır?”

Depresyon kendiliğinden de geçebilen bir durum olsa da tedavi edilmezse kronikleşme ve tekrarlama eğiliminde olan bir bozukluktur. Depresyon biyolojik bir bozukluktur. Nasıl bir karaciğer hastalığından kendi kendimize “çıkmamız” gerekli değilse depresyondan da kendi başımıza çıkmamız gerekmez. Depresyon tedavisi ilaçlar ve psikoterapi ile başarılı şekilde yapılabilmektedir.

“Çocuğun depresyonda olduğu nasıl anlaşılır?”

Depresyon bir duygulanım bozukluğudur. Yani çocuğun duygularında önceki haline göre belirgin bir fark görmemiz gerekir. Bu değişim üzüntü veya öfke yönünde olabilir. Depresyon tanısı için depresif duyguların en az on beş gün süreyle hemen hemen her gün ve günün büyük kısmında görülmesi gereklidir. Ayrıca uyku, iştah, hareketlilikte değişme; karamsarlık, ümitsizlik, kendini suçlama, değersizlik duyguları, ölüm düşünceleri; konsantre olamama gibi belirtilerin de bulunduğu görülebilir.

“Depresyonda olan bir çocuğa nasıl davranmalı?”

Depresyondaki çocuk hastadır, bu nedenle ona hasta bir insana davrandığımız gibi yaklaşmamız gerekir. Hasta bir insandan hayatını önceki gibi sürdürebilmesi, eskisi gibi performans göstermesi, yüzünün gülmesi beklenemez. Çocuğa destek olunmalı, beklentiler duruma göre düzenlenmeli ve mutlaka uygun tedaviye ulaşması sağlanmalıdır.

“Depresyon kaç yaşında görülür?”

Depresyon küçük bebeklerden çok yaşlı insanlara kadar her yaşta görülür ancak yaşla belirtiler değişir. Çok küçük ve çok yaşlı insanlarda depresyonun uyku, iştah ve hareketlilik üzerine olan etkileri ve huzursuzluk daha ön plandadır.