Zorbalık Nedir? Akran Zorbalığı Belirtileri Nelerdir?

Zorba Kime Denir?

Zorbalık, güç dengesizliğinin olduğu durumlarda güçlü olan kişinin karşısındakine zarar verme niyetiyle baskınlık kurmak ve korkutmak için uyguladığı sistematik bir şiddet durumudur. Zorbalıkta amaç, kurbanda terör ve korku hissi uyandırmaktır. Zorbalık, zorba, zorbalığa maruz kalan (kurban), zorbalığa eşlik eden, zorbalığı görmezden gelen veya zorbalığa şahit olan bütün çocuklar üzerinde olumsuz etkileri olan çok önemli bir sorundur.

Zorbalık başladığında duruma müdahale edilmezse, çocuklar kurbanı ötekileştirir. Bu durumda, diğer çocuklar kurbana yardımcı olma ihtiyacı hissetmez, zorbalık davranışları normalleşir ve zorbalığın ilerlemesine neden olur.

Zorbalıkta esas olan durum aşağılamadır. Aşağılamanın altında önyargılar ve bütün grubu aynı kefeye koyma gibi basmakalıp düşünceler yatar. 

Zorbalar, insanları kullanmayı ve baskı altına almayı severler. Durumları diğer insanların bakış açısıyla değerlendiremezler. Genellikle yetişkinler yokken zorbalık yaparlar. Hedefi suçlar, aşağılar ve kendi yetersizliklerini hedefe yansıtırlar. Sorumluluk kabul etmezler. Zorbalar yakalanınca olayı inkâr eder, önemsizleştirmeye çalışır ve mağdur rolü yapabilirler.

Zorba Grupları

• Güvenli zorba: Özgüvenleri yüksek olduğu için arkadaşları ve öğretmenleri tarafından takdir edilir ve sevilirler.
• Sosyal zorba: Özgüvenleri zayıf ve empati becerileri düşük olduğu için diğer çocuklarla yakınlık kuramazlar, başkalarının pozitif özelliklerini kıskanırlar.
• Zırhlı zorba: Sakin yapıdadırlar. Yetişkinlerle iyi ilişki kurar, onlara nazik davranırlar. Duygularını göstermez, diğerlerinden uzak dururlar. Zorbalığı yalnızken ve görülmeyecek yerde yaparlar.
• Hiperaktif zorba: Akademik başarıları düşüktür. Sosyal ipuçlarını iyi anlayamazlar ve çok arkadaşları yoktur. Diğerlerinin kendilerine saldırdığını düşünür, çabuk ve saldırgan tepkiler verirler.
• Zorbalığa uğrayan zorba: Büyüklerden zorbalık görür, küçüklere zorbalık yaparlar. En az popüler olan kişilerdir.
• Zorba Grubu: Tek başına yapamayacakları şeyleri beraber yaparlar.
• Zorba Çetesi: Belli bir amaçla bir araya gelen zorbalardır.

Şaka ve Flört Kavramlarının Zorbalıktan Farkı Nedir?

Şaka: Yapan ve yapılanın kolaylıkla yer değiştirebildiği bir durumdur. Her iki tarafın da gülmesi amaçlanır ve zarar verme amacı yoktur. İlişkinin bir parçasıdır. Herkesin temel saygınlığı korunur ve şaka yapılan kişi rahatsız olunca bırakılır.

Flört: Amaç, karşıdakini mutlu etmek, iyi hissettirmek, ona güzel şeyler söylemektir. Karşılıklıdır ve zarar verme amacı yoktur. Herkesin temel saygınlığı korunur ve diğer kişi ilgilenmez veya rahatsız olursa sonlandırılır.

Ne Tür Zorbalıklar Vardır?

Sözel Zorbalık

En sık görülen (%70) zorbalık çeşididir. Küçük çocuklarda daha etkilidir.

Cinsel Zorbalık

Oldukça yaygındır ve özellikle erken gelişen kızlar ve geç gelişen erkekler daha yüksek risk altındadır.

Sözel Cinsel Zorbalık

Yapan kişi saldırgan ve aşağılayıcı tavırlar sergiler. Karşıdaki kişinin sınırları ihlal edilir, kendini reddedilmiş, çirkin, aşağılanmış, güçsüz ve kötü hissetmesine neden olur.

İlişkisel Cinsel Zorbalık

Bir kişiye dokunmadan el hareketleri veya cinsel dedikodular yapma, cinsel içerikli notlar veya resimler bırakma veya kişiyi süzme gibi davranışları içerir.

Birebir veya oyun esnasındaki kavgalar zorbalık olmayan davranışlardır.

Akran Zorbalığına Kimler Uğrar?

Zorbalığa yanıtsız kalan, korku ile karşılık veren, girişken veya saldırgan bir yanıt veremeyen çocuklar fiziksel ve duygusal dönüşüme uğrar. Hedefin duyduğu utanç, suçluluk, yetersizlik hisleri onu gitgide daha zayıf hale getirir ve izole olmasına neden olur. Bazıları okul hayatının normalinin bu olduğuna, ispiyonlamanın kötü bir şey olduğuna veya diğer insanların yardımcı olmayacağına veya misilleme yapacağına inanır. Ayrıca çocuk, yetişkinlerden de zorbalık görüyor olabilir. Özellikle zorbalığa uğrayan erkekler, aileleriyle konuşmakta daha çok zorlanır. Bu sebeplerle, bu sıkıntıyı kendi kendilerine yaşamaya devam edebilirler.

Akran Zorbalığı Belirtileri

• Okula gitmek istememe
• Farklı yollar kullanmaya çalışma
• Ders başarısında düşüş
• Yalnız kalmak istememe
• Eve aç gelme
• Gerektiğinden daha fazla para alma
• Okulda tuvalete gitmeme
• Telefonuna baktıktan sonra mutsuz, sinirli, kaygılı olma
• Karakterinden farklı davranışlar gösterme
• Arkadaşlarından, günlük aktivitelerinden söz etmeme
• Yorgunluk, kaygı, uykuda problemler

Zorbalıkta Diğer Grup: Kenardakiler

Kenardakilerin davranışları, zorba, hedef ve kendileri için çok önemlidir.  Zorbalığı aktif olarak desteklemekteki amaç, genellikle kendi durumunu düzeltmek ve daha popüler olmaktır. Grup halinde olmak, zorbaların suçluluğunun azalmasına, hedefin daha da aşağılayıcı bir duruma sokulmasına neden olur.

Çocuklar, zorbalık olaylarının ancak %15 kadarına müdahale eder. Kenardakiler zorbalığa, durumu daha kötü hale getirecek bir şey yapmaktan korktukları veya ne yapacaklarını bilmedikleri için müdahale etmeyebilirler. Müdahale edenler ise genellikle bunu düşünmeden yaparlar.

Zorbalıkta Farklı Aile Tipleri

Tip 1

Bu tip aileler, katı bir hiyerarşi içerisindedir. Kontrol ve boyun eğme mevcuttur, çocukların duyguları görmezden gelinir veya aşağılanır. Anne-baba uyarır, kontrol eder, endişelenir, tehdit eder ve mutlak otorite kurar. Anne-baba her zaman haklıdır, çocuksa söylenenleri sorgulamadan yapar.

Bu ailelerde zorbalar emir vermeyi, hedeflere boyun eğmeyi, kenardakiler ise lideri takip etmeyi öğrenebilirler. Bu ailede büyüyen çocuklar zorbalıktaki durumu değiştirmeye gücünün yetmeyeceğine inanır. Kurallar ve cezalar (fiziksel olabilir) sert olduğundan çocuk, güçlünün şiddet uygulayabileceğini öğrenir. Çocuğu aşağılama, tehdit ve rüşvet mevcuttur, kişinin içsel sorumluluğunu kazanmasına, duygularını ifade etmesine izin verilmez. Yarışma önemli olduğundan çocuklar devamlı anne-babalarını mutlu etmeye çabalar.

Tip 2

Bu tip ailelerde yapı belirsizdir. Genellikle kendileri de bu tarz bir ailede büyümüş olan bu anne-babalar nasıl bir düzen kuracaklarını bilemezler, tutarsızdırlar. Duygularına göre hareket eder, kendi ihtiyaçları ile çocuğunkileri karşılaştırır ve bazen çocuğu ihmal ederler. Çocuğa genelde hazır bir çözüm verdiklerinden çocuk sorun çözme becerilerini geliştiremez. İşler rüşvet ve tehditle yaptırılır. Çocukla zaman geçirilmez, aşağılanır, ihmal edilir ancak pahalı hediyeler alınarak şımartılır. Sevgi şartlıdır. Çocuk dışardan gelen onaylamaya bağlıdır.

Tip 3 (Sağlıklı Aileler)

Bu ailelerde kuralların açık ve basit olduğu bir disiplin vardır. Çocuklar, deneyim ile kendilerinin değerli ve söz sahibi olduklarını bilirler. Yaptırımlar doğal olduğu ve uygun şekilde ikinci şanslar verildiği için çocuklar sorumluluk sahibi olmayı, sorun çözmeyi ve yardım almayı öğrenir. Anne-babalar kendilerinin de yanlış yaptığını kabul eder, yanlışın nasıl düzeltileceğini gösterir. Sevginin şartsız olduğu, espri, gülümseme, kucaklama ve sıcaklık içeren ailelerdir.