Otizm Spektrum Bozukluğu Nedir? Ana Belirtileri Nelerdir?

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) erken yaşlarda ortaya çıkan, beyin gelişiminin etkilendiği, sosyal ilişki, ve iletişim sorunlarıyla beraber tekrarlayıcı hareketlerin, kısıtlı ilgilerin, duyusal anormalliklerin görüldüğü, nedeni tam olarak bilinmeyen ciddi bir bozukluktur.

Otizm Spektrum Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Otizm spektrum bozukluğu özelliklerini iki ana belirti kümesi altında inceleyebiliriz.

     1. Sosyal ilişki ve iletişimde uzun süreli ve birçok ortamda ortaya çıkan bozukluk.

• Bireyin diğer insanlarla karşılıklı sosyal ve duygusal ilişki kuramaması;
• Göz teması, jest ve mimikler gibi sözel olmayan iletişim şekillerinde eksiklik;
• İlişkileri başlatmakta, devam ettirmede, katılmada ve ilişkilerin doğasını anlamada güçlük

Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar isimlerine yanıt vermeyebilirler, ortak dikkati başlatmakta ve sürdürmekte güçlük yaşarlar. Diğer insanların yüz ifadelerini, duygularını, niyetlerini, şaka yaptıklarını anlamakta zorluk çekebilirler. İnsanlar ile mesafelerini ayarlamakta zorlanıp fazla yaklaşır veya aşırı uzak durabilirler. Kendi yaşlarındaki diğer kişilerle ilişki kurmak istemedikleri veya nasıl kuracaklarını bilemedikleri için arkadaşlık ilişkileri iyi değildir ve sıklıkla yalnız kalırlar. Sosyal ilişkide çok önemli olan merhaba, iyi akşamlar gibi sözleri kullanmayabilirler.

Sembolik oyunda ve karşılıklı oyun sürdürmekte zorluk yaşayabilirler. Diğer çocukların hoşlandığı birçok durumla, oyunla ve aktiviteyle ilgilenmeyebilirler. Göz temasını esnek bir şekilde ve diğer davranışlarla bir arada kullanmakta zorlanırlar. Sadece ilgilerini göstermek için parmakları ile işaret etme, verme veya gösterme gibi davranışlar gelişmemiş olabilir.

     2. Kısıtlı ilgiler, takıntılar, tekrarlayıcı davranışlar ve duyusal anormallikler.

• Tekrarlayıcı hareketler,
• Nesnelerin tekrarlayıcı kullanımı, dilin basmakalıp olması,
• Bireyin aynılıkta ısrar etmesi, belli kurallara ve düzene aşırı bağlılığı, belli davranışları aynı şekilde yapma konusunda aşırı ısrarı,
• Duyusal açıdan artmış veya azalmış hassasiyet.

Tekrarlayıcı hareketler sallanma, kanat çırpma benzeri el ve kol hareketleri gibi basit birçok hareketin belli bir sırada izlendiği karmaşık yapıda olabilir.

Kendi yaşlarına uygun olmayan ve alışılmadık ilgi alanları olabilir. Örneğin birçok çocuk gezegenlerin sırasını bilir ama hepsinin helyum oranlarını bilmek alışılmadık bir durumdur. Yine birçok genç tuttuğu takımla ilgili ayrıntıları bilir ama çok azı 30 yıl önceki lig programını ezberlemiştir.

Kendi istediklerini yapmakta ve planlarını izlemekte çok ısrarcı olabilirler. Bu nedenle diğer çocuklarla oyun oynamaları çok zor olabilir. Bazı şeylerin kendileri açısından tam doğru olmasını isteyebilirler ve bu karşılanmazsa çok öfkelenebilirler.

Dokunmaya, tatlara, kokulara, ışıklara çok veya çok az hassas olabilirler.

Çocuğunuzda otizm ile ilgili belirtiler gözlemliyorsanız, Noema Aile değerlendirme testlerinden Otizm Tarama Testi (M-CHAT-RF) ile ön değerlendirme yapabilirsiniz.

Otizm Spektrum Bozukluğu’nda Görülen Dil Sorunları

İfade edici dil (konuşma) hiç gelişmemiş olabilir. Ne yazık ki OSB olan bireylerin önemli bir kısmı çok kısıtlı bir ifade edici dil düzeyine gelebilirler. Bazı olgularda ise konuşma gelişmiş olsa da sosyal amaçlı değildir. Örneğin, çocuk Türkçe hatta yabancı dilde kelimeler biliyor olabilir ama bu kelimeleri diğer insanlar ile iletişim kurmak için kullanmaz. Burada dil kullanımı tekrarlayıcı ve çoğu zaman sadece çocuğun izleyebileceği şekildedir. Konuşmada tonlama, hız ve ritim sorunları belirgin olabilir. Diğer insanların konuşmalarını tekrarlama (ekolali) görülebilir. Ancak ekolalinin normal gelişen çocuklarda da geçici olarak ortaya çıkabileceği unutulmamalıdır.

OSB’de basmakalıp dil kullanımına sıklıkla rastlanır. OSB olan bireyler bazen daha önce duyduklarını, televizyonda seyrettiklerini, okulda öğrendiklerini, ilişkili olmayan ve anlamsız şekilde kullanabilirler. Konuşması iyi durumda olan yüksek işlevli OSB olgularında ise konuşmanın içeriğine dair sorunlar olabilir. Bu olgular karşılıklı sohbeti sürdüremez, uygun şekilde bilgi vermez ve karşıdakine uygun soruları sormazlar. Bazıları kendi özel ilgi alanlarında saatlerce ve karşıdakinin dinleyip dinlemediğine bakmadan konuşabilirler ama diğer insanı dinlemezler.

Diğer, bazı bireyler ise sosyal kuralları iyi anlamadıkları için istemeden de olsa diğer insanlara kaba veya uygunsuz gelen yorumlar yapabilirler.

Otizm spektrum bozukluğu tanı kriterleri arasında yer almayan ama sıklıkla görülen sorunlar arasında ise dil gelişimindeki sorunlar (6 yaşın altında dili anlamada gerilik, 6 yaşın üstünde dilin kullanımı ve ifade ile ilgili sorunlar), motor gelişim sorunları, denge sorunları, yürüme gecikmesi ve detaylara aşırı dikkat etme yer alır.

Otizm Spektrum Bozukluğu Tedavisi

Otizm spektrum bozukluğu tedavisinin ana kısmını özel eğitim oluşturur. İlaç tedavileri eşlik eden sorunları azaltmakta faydalıdır ancak ana belirtiler üzerine etkili değildir. Tedavi ile daha ayrıntılı bilgilere buradan ulaşabilirsiniz.

Otizm Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

“Otizm spektrum bozukluğu testi var mıdır? Nasıl uygulanır?”

Otizm spektrum bozukluğu tanısı test ile konamaz ancak tarama ve belirti şiddeti değerlendirme amaçlı kullanılan testler vardır. Bu testler arasında M-CHAT, CHAT, SCQ sayılabilir. M-CHAT testine sitemizden ulaşabilir ve risk değerlendirmesi yapabilirsiniz.

“Otizm spektrum bozukluğu çeşitleri nelerdir?”

Şu anda yaygın olarak kullanılan tanı sistemine göre otizm spektrum bozukluğu tek bir bozukluktur ve daha önceden kullanılan yaygın gelişimsel bozukluk, atipik otizm, Asperger bozukluğu tanılarının geçerliliği kalmamıştır.

“Otizm ve otizm spektrum bozukluğu farkı nedir?”

Yukarıda belirtildiği gibi aslında sınıflama anlamında bir fark yoktur. Ancak pratik kullanımda otizm terimi daha ağır olgular için kullanılabilmektedir.

“Otizm spektrum bozukluğu düzelir mi?”

Erken, yani 3 yaşından önce tanınan olgularda ve yoğun bir özel eğitimle tamamen düzelme görülebilmektedir.

“Yalancı otizm nedir?”

Aslında böyle bir terim yoktur. Otizm spektrum bozukluğu belirtileri gösterip düzelen olgular için kullanılan yanlış bir terimdir.

“Geçici otizm nedir?”

Böyle bir terim de yoktur. Otizm spektrum bozukluğu belirtileri gösteren bir çocukta bu belirtilerin geçici olduğunu iddia etmek tedaviyi geciktirebilir. Yeterli düzeyde belirti olan olgularda mutlaka tedaviye başlanmalıdır.